حجاب اري يا نه ؟

1. احياي فرهنگ اسلامي و اصلاح باورهاي عمومي
پياده كردن آموزه‏هاي ديني و عيني نمودن دستورالعمل‏هاي شريعت، وظيفه آحاد جامعه است. اما در اين ميان سازمان‏هاي فرهنگي حكومت ديني، وظيفه‏اي مضاعف به دوش مي‏كشند و بايد خط مشي كلي جامعه را بر اجتناب از رذايل اخلاقي، ترغيب جوانان به ازدواج و رواج ساده‏زيستي بنا نهند.
وقتي فرهنگ سازان جامعه خود گرفتار اسراف و تبذير شوند، از اخلاق و معنويت فاصله بگيرند، نسبت به مفاسد اخلاقي و ابتذال در پوشش بي‏تفاوت شوند، پيامدهاي ذيل نتايج طبيعي چنين گرايشي است:
الف) بي توجهي نسبت به كار آمدي دين در عرصه‏هاي مختلف اجتماعي، جوان را به سمت بي هويتي و پرداختن به ضد ارزش‏ها سوق مي‏دهد. وقتي پويايي دين در عرصه حيات بشري كم رنگ شود، بديني است دختران و پسران، ابزار وجود و اثبات شخصيت خويش را در مظاهر غير ديني مانند خود آرايي و مدگرايي جست و جو نمايند.
ب) عدم اهتمام به تقويت باورهاي ديني و ارزش‏هاي اخلاقي سبب مي‏شود نسل جوان نسبت به ارزش‏ها بيگانه گشته و نسبت به اعتقادات ديني خود احساس حقارت نمايد و بن‏بست فكري در اين باب، خودباختگي به فرهنگ غرب را در پي‏دارد.
احياي ارزش‏هاي اصيل اسلامي و فراخواني زن مسلمان به تعقل و دريافتن ارزش‏ها و آفريدن روح تعبد و تعهد نسبت به اين‏ها نقش مهمي در اين زمينه خواهد داشت.
زن مؤمن بايد به آنچه اسلام به عنوان ارزش بدان مي‏نگرد باور داشته باشد و بداند كه شخصيت و عظمت او در گرو روح بلند، انديشه والا و جان پيراسته از آلودگي است كه او را به روشي انساني و مشي اسلامي فرا مي‏خواند و بداند تن آرايه بسته و ظاهر فريبنده هرگز نمايانگر شخصيت او نيست.
كلام بيدارگر حضرت مسيح كه فرمود:
به حق براي شما مي‏گويم: تن چه سودي دهد در صورتي كه ظاهرش درست باشد و درونش تباه. بدن‏هاي شما چه سودتان دهد كه خوشتان دارد و دلهايتان تباه باشد و بهره‏اي نبريد آن گاه كه پوست خود را آراسته و پاك نگاه داريد و دل‏هاي شما چركين باشد.
در زن بايد باور استوار، ايمان عميق ايجاد شود. زني كه دل به حق داده و انديشه به خدا سپرده و فرجام زندگي دنيوي‏اش را پذيرفته چطور حاضر مي‏شود خودآرايي و خود نمايي كند و خود را در معرض نگاه‏هاي آلوده قرار دهد و زمينه‏هاي تلذذ ديگران و مآلاً فساد آفريني را به وجود آورد؟!
كلام بلند حضرت علي(ع) كه مي‏فرمايد:
«المرء بايمانه؛ آدمي در گرو باورهاي خويش است.» نشان‏گر آن است كه باورهاي درست و ايمان‏هاي راسخ، عالي‏ترين نقش را در كيفيت زندگانيِ انسان ايفا مي‏كنند.

راهكارهاي بنيادين توسعه حجاب 2

۲- اصلاح نگرش‏هاي فرهنگي در سياست‏گزاران و برنامه‏ ريزان
تحليل صحيح، برنامه‏ ريزي و سياست گذاري درست آن گاه ميسر مي‏شود كه از جزئي نگري و بريده نمودنِ پيكره شريعت پرهيز شود و اجزاء و عناصر مجموعه دين در ارتباط با يكديگر لحاظ شوند. اما واقعيت اين است كه گاهي برنامه‏ريزان به جاي آسيب‏شناسي و پرداختن به معضلات اساسي جامعه، به انجام عمليات قطعي پرداخته و به اتخاذ برنامه‏ هاي موقتي رو مي‏آورند. اين شيوه، آسيب‏هاي جدي بر جامعه تحليل مي‏كند. آگاهي مجريان و توجه آنان به معضلات اخلاقي جامعه، اختصاص اعتبار مناسب و نيروي انساني كارآمد و سوق دادن جامعه به سمت اصلاحات مي‏تواند گام مؤثري در رفع مشكلات فرهنگي جامعه باشد.
البته از ضعف فرهنگي جامعه بانوان نيز نبايد غفلت نمود، يكي از معضلات فكري و فرهنگي جوامع، عدم شناخت و آگاهي زنان نسبت به هويت واقعي خود و تمايزات و تفاوت‏هاي روحي و جسمي خود با مردان است و تا هنگامي كه اين آگاهي حاصل نشود نمي‏توانند ارزش خود را بشناسند.
بنابراين، طبيعي است كه در جهت احكام و قوانين مربوط به خود، جديت و اهتمام لازم را نخواهند داشت. و جامعه نيز در انجام تكاليف خود نسبت به زنان كوتاهي خواهد كرد و اين همه منجر به محروميت فرهنگي و دورماندن زنان از حقوق مسلم‏شان خواهد شد.
بديهي است برنامه‏هاي آموزشي و تشويق بانوان به فراگيري و اهتمام نسبت به مسائل مربوط به خويش، تا حدودي مي‏تواند در رفع اين معضل مفيد و مؤثر باشد.

3. هماهنگي كليه نهادهاي ذي‏ربط

در توسعه فرهنگ حجاب، بايستي ميان نهادهاي دولتي و غيردولتي و نيز ميان فعاليت‏هاي فرهنگي، ارشادي و اجرايي هماهنگي و هم سويي وجود داشته باشد. برنامه‏ ها و اقدامات به عمل آمده به صورت پي‏گير تحت نظارت و اشراف نهادهاي ذي‏ربط قرار گيرد.
جهت تحقق اين مهم بايد تمامي متوليان و دست اندركاران از آگاهي لازم و حساسيت كافي نسبت به اين موضوع برخوردار باشند تا زمينه گسترش عفاف و حجاب فراهم شود.

۴- اصلاح عملكرد رسانه‏ ها
بي‏ترديد رسانه‏هاي تصويري در تغيير هنجارها و ارزش‏ها نقش مؤثري دارند به‏ويژه برنامه هايي كه با مخاطب ارتباط بيش‏تري برقرار نمايند.
گاهي برنامه‏هاي تبليغي و فرهنگي، زمينه تحقير زنان و تضعيف موقعيت آنان را فراهم نموده است. از اين رو، مناسب است با اجتناب از عرضه برنامه‏ هايي كه زنان را به سوي جلوه ‏گري سوق مي‏دهد هم چنين با پرهيز از نمايش زنان در فيلم‏ها و سريال‏ها و... به عنوان انسان‏هايي كم بهره از معرفت، احساسي و فاقد هويت، بر جايگاه و هويت واقعي آنان تأكيد نموده و زمينه‏ هاي تعالي آن‏ها را فراهم سازند.
رعايت وقار و متانت و حفظ پوشش كه ضامن مصونيت اخلاقي و رواني زن به هنگام حضور در عرصه‏ هاي مختلف اجتماعي است، بعضاً در ميان هنرپيشگان مورد بي مهري قرار گرفته و حجاب سنتي و اصيل تحقير شده است. ريشه چنين نگرش را بايد در عدم آگاهي و يا ضعف اعتقادي برخي دست اندركاران رسانه‏اي دانست.
به نظر مي‏رسد نهادهاي فرهنگي بايد بيش از پيش به تربيت هنرمندان و هنرپيشگان متعهد به مباني اعتقادي بپردازند تا حفظ ارزش‏هاي ديني نه به عنوان تحميل قانوني، بلكه به عنوان باورهاي قلبي و تمايلاتي خود جوش متجلي شود.
زن به عنوان موجودي خلاق، برخوردار از ظرافت‏هاي شخصيتي و دارنده بسياري از كمالات و استعدادها در رسانه بايد خصوصيات مثبت او به عنوان يك مادر، همسر و كسي كه نقش‏هاي برجسته را عهده‏دار است، معرفي شود و از شخصيت‏ پردازي‏هاي ناصحيح كه زن را ظلم‏ پذير و ضعيف و يا در نقشي تصنعي و دور از واقعيت نمايش مي‏دهد، پرهيز كند.
زن به لحاظ ساختار تكويني از ويژگي‏هايي برخوردار است؛ از شاخص‏ترين اين خصوصيت‏ها، كمال جويي معنوي زن است. از آن جا كه زن از احساس و تخيل بهره‏مند است؛ مي‏تواند در مسير كمالات معنوي بهتر و سريع‏تر گام بردارد؛ احساس و تخيلي كه محور هنر و تربيت هنرمند است؛ اگر به اين ساحت كه جزو جوهره و ماهيت زنان است توجه كافي شود ديگر زن در عرصه هنر با نقش‏هاي منفيِ پرخاش‏گري، ساده لوحي و... ظاهر نمي‏شود.
نمايش روش و منش زنان پاكدلي كه در عرفان عملي طي طريق كرده و به مراتبي از قرب دست يافته‏ اند و پرداختن به زمينه‏ ها و بسترهايي كه آنان را به اين جهت سوق داده مي‏تواند براي ديگران نيز سازنده و مؤثر باشد.
اين حقيقت را بايد از طريق برنامه‏ هاي رسانه به ويژه به جامعه زنان تفهيم كرد كه هر چه آدمي به لذايذ بيروني و عرصه بروني وجود خويشتن بپردازد، از عرصه درون و خويشتن‏نگري باز خواهد ماند.
لازمه تكامل و حركت سازنده، تعمق و انديشه دروني و انصراف از تكثر بيروني است و اين همه زماني ميسر مي‏شود كه زن، در كنار زندگي متعارف و روزمره خود بخشي از برنامه زندگي‏اش را به مطالعه، اختصاص دهد.
رسانه در اين جهت مي‏تواند ارائه طريق نمايد، ترتيب و تنظيم برنامه‏ هاي آموزشي (با تأكيد بر آموزه‏هاي ديني) آن هم در اوقاتي كه نوعاً خانم‏ها امكان بهره برداري از آن را دارند و ساعاتي كه از اشتغالات بيرون و احياناً داخل منزل فارغ شده، از بهترين زمان ارائه برنامه است.

راهكارهاي بنيادين توسعه حجاب3

۵-  اصلاح نظام الگوسازي
انسان فطرتاً الگو گزين و الگوپذير است. پيوسته در اين انديشه است ارزش‏هايي را كه باور دارد در چهره اي مجسم بنگرد و خود را همانند آن الگو بسازد مسأله الگو در اخلاق اسلامي و روان‏شناسي نيز جايگاه مهمي دارد. از اين رو، قرآن كريم در شرايطي كه زن هيچ گونه ارزش انساني و اجتماعي نداشت زناني شايسته چون آسيه همسر فرعون و حضرت مريم(س) را معرفي و از آنان تجليل نموده است.
حضرت زهرا(س) را كوثر دانسته، به عنوان الگو و اسوه معرفي كرده و بدين ترتيب، لياقت و شايستگي زن را در رسيدن به كمالات معنوي به اثبات رسانيده است.
و الگو بودن زنان صالح و وارسته را براي همگان اعم از زن و مرد تبيين نموده است. با توجه به اين كه الگوها در ساختار روحي و رفتاري انسان نقش مؤثري دارند، يكي از تأسف‏هاي جدي عصر حاضر اين است كه زن مسلمان آن چنان كه شايسته و بايسته است با چهره‏هاي بلند تاريخ اسلام آشنا نيست. زندگاني حضرت زهرا(س) و فرزند برومندش، پيام آور عاشورا، حضرت زينب(س) و ديگر چهره‏هاي والاي تاريخ گذشته و معاصر بايد براي زن مؤمن نشان داده شود تا بنگرد چه سان با حفظ هويت و شخصيت و وقار و متانت مي‏تواند در جامعه حضور پيدا كرده و ايفاي نقش نمايد.
توصيه امام صادق(ع) تأمل برانگيز و قابل توجه است:
به زنان دوستي آل علي(ع) را الهام كنيد.
زن اگر حب علي7 را فرا گرفت و او را راهبر شناخت و خاندان او را الگو پذيرفت و بر راهي رفت كه اهل بيت: رفته‏ اند و آنان را سرمشق گرفت، رويين تن مي‏شود و حضورش در جامعه دلهره آفرين نخواهد بود.

6. به كارگيري روش‏هاي صحيح براي گسترش حجاب

سليقه‏اي عمل كردن و تأكيد و تكيه بر آداب و عادات غير اصيل، نقش مهمي در جهت بدبين كردن مردم نسبت به حجاب ايفا نموده است.
تصويري كه از زن در جوامع اسلامي عرضه مي‏شود و نحوه نگرش و برخورد زن، همه گوياي اين مطلب است كه التقاط و انحرافي صورت گرفته است. به اين معنا كه برخي از احكام ديني با آداب و سنت ناصواب كه بعضي ريشه در جاهليت نخستين دارد، در آميخته است و مسلمانان بايد به عنوان مالكان برترين ميراث ديني فهم ديني را از رسوبات فرهنگي‏هاي جاهلي و سنت‏هاي غلط بپيرايند.
مصلحان واقعي جوامع يعني انبيا نسبت به عرف زمان خودشان دست به اصلاحات زدند و ديدگاه‏هايِ ناصواب را تغيير دادند. پيامبر گرامي اسلام(ع) با عرف مقابله نمود و هويت از دست رفته زن را به جامعه باز گردانيد. دستورات الهي را در همساني زن و مرد به مردم ابلاغ نمود.
بدين ترتيب يكي از واقعيت‏هاي تلخ جوامع اسلامي، ديدگاه‏هاي افراطي و گرايش‏هاي نادرستي است كه به عنوان مذهب و عرف اسلامي درباره مسائل زنان رواج داشته است، تبيين ناهنجاري‏ها و اثرات سوئي كه بر اين نگرش مترتب است، به سادگي امكان‏پذير نمي‏باشد چرا كه بسياري از مصاديق اين مسأله به عنوان ارزش تلقي مي‏شود. البته اين مهم از منظر انديشمندان مخفي نمانده و نسبت به آن هشدار داده‏اند. يكي از نويسندگان از انحرافي كه درجوامع اسلامي رخ نموده، داد سخن مي‏زند:
مسلمانان در برخورد با زنان از مسير تعاليم شريعت اسلام منحرف گذشته و روايات مدسوس و مجعول در بين آنان گسترش يافته، از اين رو زن مسلمان در ورطه جهل و غفلت از دين و دنيا سقوط كرده است. آموزش زنان گناه عظيم شمرده مي‏شود، رفتن به مسجد ممنوع و اطلاع او نسبت به اوضاع و احوال فرهنگي ـ اجتماعي و سياسي امري بعيد تلقي مي‏شود.
اين درحالي است كه زن دائما گرفتار نگرش افراطي و تفريطي بوده و رفتار عادلانه را كمتر تجربه كرده است. بر اين اساس توصيه به رعايت حجاب در محيط‏هاي زنانه، تأكيد بر گونه خاصي از حجاب بدون توجه به شرايط آب و هوايي و منطقه جغرافيايي و بافت فرهنگي را مي‏توان نمودهاي نگرش افراطي دانست.
به طور كلي، طي كردن مسير اعتدال و پرهيز از افراط و تفريط مي‏تواند فضاي رغبت و ميل به رعايت حجاب را فراهم كند. اما به طور مشخص اقدامات ذيل تا حدودي مؤثر و مفيد است.
1. معماري و شهرسازي متناسب با فرهنگ حجاب صورت پذيرد از جمله معماري مراكز آموزشي دخترانه به گونه‏اي باشد كه تا حدودي آزادي عمل را براي آنان فراهم نمايد تا آنان مجبور نباشند ساعات متمادي پوشش كامل را رعايت كنند.
2. برنامه‏ريزي در جهت توسعه فرهنگ حجاب بايد چنان باشد كه شرايط و مقتضيات فرهنگي، روحي و سني افراد لحاظ شود و نيز به نوع كار و خصوصيات اقليمي و منطقه‏اي ـ با رعايت اصل حكم حجاب ـ توجه شود. بدين ترتيب نبايد بر رنگ خاص يا شكل خاص پافشاري نمود.
3. بايد تدابيري انديشيد تا چادر و لباس‏هايي كه به عنوان حجاب استفاده مي‏شود با قيمت مناسب و سهل الوصول در اختيار همگان قرار گيرد.
4. توجه به حس تنوع‏طلبي و مدگرايي جوانان و متناسب با فرهنگ ديني و آداب محلي و منطقه‏اي آنان، الگوهاي پوششي ارائه شود.